مروری بر کتاب «چگونه خوب زندگی کنیم» |فلسفه برای زندگی

شریف شیرزاد|به گزارش شهرآرانیوز، «چگونه خوب زندگی کنیم؟» افراد مختلفی به‌روش‌های متنوعی به این پرسش پاسخ داده‌اند، گاهی حتی در قالب یک نوشتۀ مفصل، یک کتاب. حتماً بعضی از این کتاب‌ها را دیده‌اید. متأسفانه، برخی از این کتاب‌ها، که تعدادشان کم هم نیست، پاسخ به‌دردبخور و دقیقی به این پرسش نمی‌دهند و چیزی به دانسته‌های خود ما اضافه‌ نمی‌کنند. اما ما همچنان دنبال پاسخ این پرسش می‌گردیم، چون احتمالاً مهم‌ترین دغدغه‌مان است. اگر شما از کسانی هستید که هنوز اصلاً به چیزی که می‌خواسته‌اند نرسیده‌اند یا با آن چیزی که خوانده‌اند یا شنیده‌اند قانع نشده‌اند، شاید کتاب «چگونه خوب زندگی کنیم؟» را دوست داشته باشید، کار آخر مالک حسینی، یک فلسفه‌خواندۀ ایرانی که تابه‌حال چندتا از آثار فلسفی مهم تاریخ جهان را ترجمه کرده است. حسینی در این کتاب با زیرعنوان «راهنمای ”اخلاق نیکوماخوس“ ارسطو»، همان‌طورکه معلوم است، سراغ یک متن فلسفی درجه‌یک بسیار کهن رفته و سعی کرده است با شرح آن به آن پرسش یک پاسخ درست‌وحسابی بدهد.

ارسطو (۳۸۴ تا ۳۲۲ پیش از میلاد) اولین کسی بود که یک کتاب مفصل و منسجم دربارۀ فلسفۀ اخلاق نوشت. او معتقد بود غایتی هست که ما انسان‌ها آن را برای خودش می‌خواهیم، نه برای هیچ چیز دیگری. آن غایت «نیک‌بختی» یا «سعادت» است. برهمین‌اساس، ارسطو نوشته‌ای به‌حجم یک کتاب پدید آورد که می‌شود گفت در پاسخ به دوتا پرسش اصلی است، اینکه نیک‌بختی یا سعادت چیست و چطور می‌شود به آن رسید. این کتاب را به‌نام «اخلاق نیکوماخوس» یا «اخلاق نیکوماخوسی» می‌شناسند. (باید بدانید که «نیکوماخوس» هم اسم پدر ارسطو بوده است هم اسم پسرش.) اثر ارسطو شامل ده‌تا «کتاب» (بگوییم «بخش») است که هرکدام ویژۀ بحث از چندتا مسئلۀ خاص طی چندتا «فصل» است. اما کاری که حسینی در کتاب خودش کرده است، همان‌طورکه آمد، گزارش فصل‌به‌فصل «اخلاق نیکوماخوس» است، البته به یک زبان ساده و بدون ورود به مباحث تخصصی. برای اینکه اهمیت اثر ارسطو و همین‌طور اثر خود حسینی را بهتر درک کنیم، خواندن این تکه‌اش مؤثر است:

«یکی از حیطه‌هایی که ارسطو آثار بسیار مهمی در آن از خود به‌جا گذاشته ”فلسفۀ عملی“ است، و مهم‌ترین این آثار در حوزۀ فلسفۀ اخلاق یا همان اخلاق‌شناسی است، و ”اخلاق نیکوماخوس“ اثر اصلی و مشهور او در این زمینه است. اگر خوانندۀ غیرحرفه‌ایِ فلسفه بخواهد اثری از حرفه‌ای‌ترین فیلسوف تاریخ بخواند تا هم کتاب جدیِ فلسفی خوانده باشد و هم به زندگی‌اش فایده‌ای برساند، باید سراغ ”اخلاق نیکوماخوس“ برود؛ خوانندۀ حرفه‌ای فلسفه هم، اگر بخواهد یکی از مهم‌ترین پنج کتاب کل تاریخ فلسفۀ اخلاق، یا اصلاً یکی از مهم‌ترین بیست یا سی کتاب کل تاریخ فلسفه، را بخواند، باید سراغ این کتاب نیز برود. ”اخلاق نیکوماخوس“ هم کتاب زندگی است هم کتاب فلسفی.»

خوشبختانه، در فارسی چندتا ترجمه از کتاب ارسطو هست که شاید بخواهید بعد از خواندن کتاب حسینی به یکی از آن‌ها مراجعه کنید. اینجا، محض نمونه، چند خطی از ترجمۀ محمدحسن لطفی را نقل می‌کنیم:

«..  درست گفته شده است که عادل از طریق انجام‌دادن اعمال عادلانه به‌وجود‌ می‌آید و خویشتن‌دار براثر به‌جاآوردن اعمال خویشتن‌دارانه. هیچ‌کس بی آنکه چنین اعمالی را به‌جا آوَرَد دارای فضیلت نمی‌شود. ولی بیشتر مردمان چنین نمی‌کنند، بلکه [به‌جای عمل]به نظر (تئوری) پناه‌ می‌برند و می‌پندارند که فیلسوف‌اند و از این طریق دارای فضیلت می‌توانند شد. اینان مانند بیمارانی هستند که به سخن پزشک به‌دقت گوش‌ می‌دهند، ولی از دستور‌های او پیروی نمی‌کنند. همچنان‌که آن بیماران، اگر بدین روش ادامه دهند، هرگز تندرست نمی‌شوند، اینان نیز، اگر بدین نحو به فلسفه دل بسپارند، هرگز دارای روح سالم نمی‌گردند.»